Ẹ kú dédé àsìkò yìí gbogbo olólùfẹ́ ojú ìwé yìí,
Ìtàn míràn rèé oo fún ìgbádùn yín
Ìtàn "Ṣe boo tí mọ ẹlẹ́wà sàpọ́n"
A má ń gbọ́ tí àwọn ènìyàn má ń sọ pé "ṣe bí o timo ẹlẹ́wà "sàpọ́n" ọ̀pọ̀lọpọ̀ ló rò wípé òwe tàbí àṣàyàn ọ̀rọ̀ àtayébáyé kan ni. Kí ṣe bẹ́ẹ̀ oo, ẹnikan ni ó fi d'àṣà, àṣà náà wá tàn kálékáko ní ilé Yorùbá.
Ojà kan wà ní ìlú Abẹ́òkúta ní ìpínlè Ogun tí orúkọ rẹ ń jẹ "sàpọ́n" ọjà yí gbayì púpò ní ayé àtijó, ó jé ibi tí gbogbo àwọn ọkùnrin tí kò n'ìyàwó ní ilé tí máa ń jẹ àje yó bámú bámú látàrí onírúurú oúnjẹ tí ó wà, òun mímú náà o gbéyìn. Fún ìdí ẹ yí ni wọn fí ń pe ọjà náà ni sàpọ́nloore. Ìyá kan wà nínú ọjà yí tí orúkọ rẹ ń jé Odesola, ẹwà sísè sì ni ohun nta, ìyá yìí ló má d'àṣà wípé "ṣe boo timo".
Ẹwa ìyá yí dùn púpò tó fi jẹ́ pé kíá ló gb’orí l’ọwọ́ gbogbo àwọn ẹlẹ́wà tó wà ní agbègbè náà, tí orúkọ rẹ si gbajúmọ̀ káàkiri. Ìkòkò kékeré kan ló fi bẹrẹ, ṣùgbọ́n kò pẹ púpọ̀ tí òwò náà fi di ńlá, ló bá di'ko máà ṣe odidi àpò ẹwa kan tà l’ọjọ́ kan ṣoṣo. Ìkòkò ẹwa wá pọ lọ bíi rẹrẹ nínú ìsò rẹ pẹ̀lú ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ọmọ iṣẹ́. Ṣe ni ọgọọrọ àwọn ènìyàn a pé leè lórí pitimu, tí wọn aa tò lọ bẹẹrẹ láti ra ẹwa, àfi bíi pé ó fi oyin sí ẹwa rẹ ni.
Bí àwọn kan tí nj’oko jẹẹ ní isọ rẹ l’àwọn míì ràn ń raa lọ s’ilé wọn.
Nínú àkọsílẹ̀ tí a rí kà, ẹja ni ìyá yìí ń tà tẹlẹ. Ó ń kiri ẹja panla rẹ yí lọ l’ọjọ́ kan ló ni k’oun ra ẹwa jẹ l’ làdúgbò kan ní Abẹ́òkúta. Ọbẹ̀ ata tí wọn bù lé orí ẹwa yi fún un ko tẹ l’ọrùn l’òun náà bá pinnu láti bẹrẹ ẹwa tita.
Gbogbo àì ṣe dédé tó ti rí lọdọ àwọn ẹlẹwa tó kú ni òun ṣe àtúnṣe rẹ nígbà tí ó bẹrẹ ẹwa. Òwò tí a bá fi ọgbọ́n iwé pilẹ rẹ a máa yàtọ̀ sí tí ẹni tí kò kà ìwé, nígbà tí òwò ìyá yi gbẹrẹgẹjigẹ tán. Ọ̀nà kìíní tó máa ń gbà dá àṣà yí ni pé ó máa ń sọ fún awọn oníbárà rẹ pé kí wọn ṣe bí wọn tí mọ, kí wọn má jẹ ju iwọn owó tó wà l’àpò wọn lọ, kí wọn má si ra ẹwa ju iwọn ti ikùn wọn leè gbà lọ bí owó tìẹ wà l’àpò .
Ẹwa pọ n’ìgbà náà. Ọ̀nà kejì ni pé ẹwa yi máa ń tètè tán, t’ẹwa ìyá bá tí tán tí àwọn kan bá béèrè pé kílódé tí kò ṣe ẹwa si a wípé ‘emi o le ṣe ju agbára mi lọ o, ṣe boo ti mọ l'ayé gba’.
Ìyẹn já sí pé ìyá ò le sè ju àpò ẹwa kan l’ojúmọ́ , ìwọ̀n ni wàhálà owó gbọdọ mọ.
O le ya yin l’ẹnu pe ìyá ẹlẹwa sàpọ́n yi si wa l’oke eepẹ. Eni ọdun mejidinlaadorunni ìyá bayi , kí Ọlọ́run jẹ́ k’ọjọ́ wọn o dale. Gẹgẹ bi mo se gbọ, a bi ìyá yi ni ọdún 1925. O bẹrẹ ẹwa títà ni 1951, o si fi isẹ yi silẹ nítorí idiwọ inu ẹbi ni ọdún 1996. O wa jẹ pe ọdún márùnlélogójì ní ìyá ẹlẹwa sàpọ́n fi ta ẹwa. Ninu akọsilẹ awọn to ba iya ẹlẹwa sàpọ́n s’ọrọ láìpẹ́ yí, ìyá tí ta ẹwa fun Ọba ilu ri, iyẹn Osilẹ Òkè Ona to wa l’orí itẹ lásìkò náà, Ọba Alimi Adedapo. Won ni bi Ọba yi ba ni àlejò pàtàkì tó sii jẹ pé ẹwa lo wu wọn láti jẹ, iya ẹlẹwa sàpọ́n ni wọn maa nbẹ n’isẹẹ. Wọn tí gbe ojú pópó gba ibi tí ìyá yí tí ń ta ẹwa.
Ipò tí ìyá ẹlẹwa sàpọ́n wa báyìí o fi dára to òkìkí ti wọn ti ni nígbà Sangoòde wọn.
Ìtàn ìyá ẹlẹwa sàpọ́n re o, ìyá wa Odesola ni ìlú Abẹ́òkúta Aráyé ò gbàgbé wọn, ayé a gbàgbé ìjòyè pàtàkì , wọn a gbàgbé olówó ṣùgbọ́n, ó di ọjọ́ ayé bá paré kí èdè Yorùbá ó tó parun, bí èdè Yorùbá ò bá sí parun, a òle gbàgbé ẹlẹwa sàpọ́n láyé kaafata.
Iṣẹ́ ẹni ni Iṣẹ́ ẹni, ma tijú Iṣẹ ́rẹ. Ẹni bá jalè nìkan ló b’ọmọ je. Ìyá ẹlẹwa sàpọ́n o tijú Iṣẹ́ rẹ, ìyá f’isẹ gbé èdè Yorùbá lárugẹ.
#Àwọn ìbéèrè tí tó ṣe pàtàkì.
1) Kíni àwọn ijọba ìpínlè Yorùbá ńṣe ni pá iru àwọn èèyàn báyìí , tí wọn gbaju gbaja nìdí Iṣẹ́ wọn ti ọna ti wọn gbà se Iṣẹ́ wọn di àṣà ati àṣàyàn ọrọ to ngbe èdè Yorùbá lárugẹ titi láé láé?
2) Kíni ayé o mọ iwọ àti èmi si n’igba ayé wa àti nígbà tí a bá p’ẹyinda tán?
3) Ǹjẹ́ Iṣẹ́ ọwọ tiẹ se e fi yangàn ?
#Ẹ̀jẹ̀ ká gbà'ayé ṣe #rere
written by Semiat Olufunke Bello(Wuraola)
